ABD'de yapılan yeni araştırmalar, kız çocuklarının ilk adetlerini artık daha erken yaşta gördüğünü gösteriyor. Uzmanlara göre bunun nedenlerinden biri de hava kirliliği.
Tespitlere göre ilk regl ve meme gelişimi gibi ergenliğin başlangıcını işaret eden değişiklikler giderek daha erken gerçekleşiyor.
Ülkede kız çocukların bundan 100 yıl öncesine kıyasla dört yıl erken adet görmeye başladıkları tahmin ediliyor.
Mayıs ayında açıklanan yeni veriler, 1950-1969 yılları arasında doğan kız çocukların adet görmeye genellikle 12,5 yaşında başladığını, 2000’li yılların başında doğan kuşakta ise yaş ortalamasının 11,9’a düştüğünü gösteriyor.
Erken ergenlik belirtileri tüm dünyada görülüyor
BBC‘nin aktardığına göre, Güney Koreli bilim insanları da erken ergenlik belirtileri (sekiz yaşından önce meme gelişimi ya da adet görme) gösteren kız çocukların sayısının 2008 ile 2020 yılları arasında 16 kat arttığını söylüyor.
ABD‘nin Atlanta kentindeki Emory Üniversitesi’nde görev yapan Doç. Dr. Audrey Gaskins, ergenlik yaşındaki değişimin sosyoekonomik durumu düşük olan gruplarda ve etnik azınlıklarda daha belirgin olduğunu belirterek  “bunun uzun vadeli sağlık sonuçları var” diyor.
Araştırmalar erken ergenliğin, özellikle menopoza erken girilmesi durumunda kadınların doğurganlık pencerelerini kısaltabileceğini ve yaşam sürelerini de etkileyebileceğini gösteriyor.
Erken ergenlik aynı zamanda meme ve yumurtalık kanseri, obezite, tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalıklarla da ilişkilendiriliyor.
Berkeley'deki California Üniversitesi‘nde halk sağlığı profesörü olan Brenda Eskenazi ergenliğe erken girmenin sosyal etkilerinden de söz ederken, ergenliğe daha erken giren genç kızların cinsel olarak daha erken yaşta aktif olabildiğine ve ABD’nin bazı eyaletlerinde kürtajın yasa dışı olmasının yanı sıra doğum kontrol yöntemlerine erişimin de zorlaştığına dikkat çekiyor: “Bu da genç yaşta daha fazla istenmeyen hamileliğe yol açabilir. Bu faktörlerin bir araya gelmesi çok korkutucu.”
Kirlilik, hormonları doğrudan etkiliyor
Ergenliğin başlangıcı, vücutta hipotalamus-hipofiz-adrenal (HPA) ve hipotalamus-hipofiz-gonad (HPG) eksenleri tarafından belirleniyor. Bu eksenler, açlıktan ısı kontrolüne kadar çeşitli temel bedensel işlevleri düzenleyen hipotalamus adlı beyin bölgesini farklı hormon salgılayan bezlere bağlıyor.
Emory Üniversitesi‘nden Audrey Gaskins‘e göre 10-20 yıl öncesine kadar bilim insanları erken ergenliğin sadece çocukluk obezitesinden kaynaklandığını düşünüyordu. Bunun nedeni, vücuttaki yağ hücreleri tarafından üretilen proteinlerin HPA ve HPG eksenlerinin uyarılmasında rol oynaması olarak görülüyordu.
Ancak son üç yılda yapılan bir dizi araştırma, erken ergenlikte hava kirliliğinin de rol oynadığını gösteriyor.
Bu konuda yapılan araştırmaların büyük kısmı Güney Kore’deki bilim insanları tarafından yürütülüyor.
Seul, Busan ve Incheon dünyanın en kirli 100 şehri arasında yer alıyor.
Seul’deki Ewha Womens Üniversitesi tarafından yakın zamanda yayınlanan bir çalışmada çeşitli kirleticilere maruz kalmakla ergenliğin daha erken başlaması arasında tekrarlanan bir ilişki tespit ediliyor. Sülfür dioksit, nitrojen dioksit, karbonmonoksit ve ozon gibi çeşitli zehirli gazların buna yol açtığı düşünülüyor. Bu gazlar araç emisyonları ve üretim tesislerinin ürettiği atıklar yoluyla havaya salınıyor.
Polonya‘da da 2022 yılında 1.257 kadından alınan verilerle yapılan bir araştırmada nitrojen gazlarına daha fazla maruz kalma ile 11 yaşından önce adet görme arasında bir bağlantı tespit edilmişti. Polonya, kömür kullanımının yol açtığı hava kirliliğiyle tanınan bir ülke.
Ekim 2023’te Gaskins ve meslektaşları, ABD’de hem anne karnında hem de çocukluk döneminde yüksek miktarda PM 2.5 (çapları 2.5 mikrondan küçük olan partiküller) ve PM10’a maruz kalan kız çocukların ilk adetlerini erken yaşta görme olasılıklarının daha yüksek olduğunu tespit etmişti.  Gaskins şunları söylemişti:  “PM2,5 partikülleri kan dolaşımına oldukça kolay bir şekilde girebiliyor. Bu partikülleri ciğerlerinize çekiyorsunuz ve bazı büyük partiküller gibi filtrelenmiyorlar. Daha sonra farklı organlara ulaşabiliyorlar. Bazı PM2,5 partiküllerinin plasentada, fetal dokularda ve yumurtalıklarda biriktiğini gördük. Her yere ulaşabiliyorlar”
Kişisel bakım ürünleri de erken ergenlikte etkili
Uzmanlar erken ergenlikte birçok farklı faktörün daha etkili olduğunu düşünüyor.
Gaskins, “Ergenlik öncesi yaştaki kız çocukları ilginç bir grup çünkü hormonal süreçleri bozan kimyasalların bir başka kaynağı da kişisel bakım ürünleri” diyor ve devam ediyor: “Şu anda aktif olarak bu demografinin peşinden giden ve onlara ürün pazarlayan çok sayıda şirket var.”
Eskenazi, değişen dünyamızın çocuk gelişimini nasıl etkilediği hakkında hala bilmediğimiz çok şey olduğunu, mikroplastikler ve hatta iklim değişikliği gibi faktörlerin rolünün henüz tespit edilmediğini söylüyor: “Bence hala buzdağının görünen kısmındayız. Daha sıcak bir iklimin adet döngüsünü nasıl etkilediğini ya da kızları daha erken büyümeye zorlayan sosyal faktörlerin rolünü bile bilmiyoruz. Ancak bu eğilim çok gerçek ve ergenlik yaşını çevresel kimyasallar, obezite ve psikososyal sorunların kombinasyonu etkiliyor olabilir.”
EHA - Yılmaz Efe - Bursa